beyler

ZIRKAN BEYLERİ

ÒBELAGAT MEYDANININ SÜVARİLERİ VE GÜZEL KO­NULMANIN, GÜZEL YAZMANIN KAHRAMANLARI OLAN TARİHÇİLERCE AÇIKÇA BİLİNDİĞİ GİBİ ZIRKAN BEYLERİ­NİN SOYU ŞAM ARAPLARINA ULAŞIR. DENİLİR Kİ: ŞEYH HASAN BİN SEYYİT ABDURRAHMAN ADINDA BİR KİŞİYİ ZAMANIN SARILAN, VATANINDAN AYRILMAK VE MARDİN VİLAYETİNE GELMEK ZORUNDA BIRAKILMIŞTI. ORADA YERLEŞİP KENDİNİ İBADETE KANAATKARLIĞA VE ÇEŞİTLİ RİYAZETLERE VEREN ŞEYH HASAN SÜREKLİ OLA­RAK MAVİ RENKLİ ELBİSE GİYDİĞİ İÇİN HALK ARASINDA; "ŞEYH-İ EZRAKİ" (MAVİLİ ŞEYH) OLARAK TANINDI. BELKİ DE GÖZLERİ MAVİ OLDUĞU İÇİN BU ADLA ADLAN­DIRILMIŞTIR. SEBEP NE OLURSA OLSUN. EZRAK SÖZCÜĞÜNDEKİ "E" HARFİ SÖZCÜĞÜN ÇOK KULLANILMASIN­DAN ÖTÜRÜ ATILDI VE SÖZCÜK HALK DİLİNDE "ZİRKİ" ŞEKLİNİ ALDI.
ÒBU ŞEYH HASAN BÜYÜK ÖLÇÜDE DİNDAR VE GÜ­NAHLARDAN SAKINDIĞI İÇİN ETRAFINDA MARDİN VİLAYETİNİN İLERİ GELENLERİNDEN BÜYÜK BİR TOPLULUK MEYDANA GELDİ. BUNUN SONCU OLARAK ÇAĞIN SULTANI KENDİSİNDEN KORKU DUYMAYA BAŞLADI VE ÇEKİN­Dİ. BU YÜZDEN KENDİSİNİ MARDİN KALESİNDE TU­TUKLADI. N'EVARKİ ŞEVLİM KERAMETLERİ AÇIKÇA GÖ­RÜNDÜ VE SULTAN İÇTEN GELEN BİR BİLİNÇLE ŞEYHİN MÜRİTLERİNİN KENDİSİNE İÇTEN İNANANLARIN SAFINDA YER ALDI. HEMEN KENDİSİNİ SERBEST BIRAKTI, ONDAN ÖZÜR DİLEDİ, KENDİSİNE HER BAKIMDAN SAYGI VE İK­RAMDA BULUNDU VE KIZINI KENDİSİYLE EVLENDİRDİ. BU DURUM ŞEYH HASAN EZRAKİ'NİN ETRAFTAKİ HALK ARASINDA KADRİNİ ARTTIRDI VE ŞANINI YÜCELTTİ. ÖLÜM SULTANI YAKALAR YAKALAMAZ, ONUN YERİNE ŞEYH GEÇTİ VE BÖYLECE ÜLKE İŞLERİNE EGEMEN OLDU, ÜL­KEYİ KONTROLÜ ALTINA ALDI. ÇOCUKLARINI O VİLAYET­TEKİ HER NAHİYEYE BEY VE HÜKÜMDAR OLARAK ATADI

TERCİL BEYLERİ

ÒZIRKANLILARIN KÖKENİ ASLINDA TERCİL VE ATAK'TİR. TERCİL. AMİD'E YAKIN BİR BÖLGEDİR.İKİ KALESİ VARDIR. TERCİL KALESİ VE DAR-AYRI (DARA­CIN). DERZİNİ VE GIRDIKTAN İSE TERCİL VE ATAK'IN İKİ KOLUDUR.
ÒZIRKAN'IN İLK HÜKÜMDARININ SOYU SEYYİD HA­SAN BİN SEYYİD ABDURRAHMAN BİN SEYYİD AHMED BİN SEFİL BİN SEYYİD KASIM BİN SEYYİD ALİ BİN SEYYİD TAHİR BİN SEYYİD CAFER EL KATİP BİN SEYYİD YAHYA EL EKNA BİN SEYYİD İSMAİL EL L.K-BER BİN SEYYİD CAFER BİN İMAM HÜSEYİN BİN İMAM EL MURTEZA ALİ'YE - ALLAH HEPSİNDEN RA­ZI OLSUN- ULAŞIR.
Ò
ÒSEYYİD HASAN ŞAM ÜLKESİNDEN MARDİN VİLA­YETİNE GELİNDİĞİNDE ATAK NAHİYESİNE YERLEŞTİ VE İBADETLE, DİNDARLIKLA VE KANAATKÂRLIKLA MEŞGUL OLDU. BU DURUM O ÜLKE HALKININ ÇEVRESİNDE TOPLANMASINA VE KENDİSİNE İNANMASINA VESİLE OKLU. BİR RİVAYETE GÖRE MAVİ GÖZLÜ OLDUĞU, DİĞER BİR RİVAYETE GÖRE DEVAMLI MAVİ ELBİSE GİYDİĞİ İÇİN "ŞEYH HASAN EZRAKİ" ADINI ALDI. BU SELÇUKLULA­RIN EN BÜYÜK KUMANDANLARINDAN BİRİ OLAN ARTUK BİN EKSEM'İN SELÇUKLU SULTANI ADINA AMİD, MARDİN, HARPIN, MİCİNGERD VE HASANKEYF HÜKÜ­METİNİ YÖNETTİĞİ DÖNEMDEYDİ.
ÒBU BEYİN GÜZEL VE SON DERECE ZEKİ BİR KIZI VARDI. KIZ SEVDAYA TUTULMUŞ VE DELİLİK DERECESİ­NE VARMIŞTI. MÜTEHASSIS TABİPLER VE MAHİR HE­KİMLER BU KIZIN TEDAVİSİNDEN ACİZ KALMIŞLARDI. BU DURUM GÜNDEN GÜNE ŞİDDETLENİYORDU.
ÒBU DURUM KARŞISINDA EMİR ARTUK'IM ŞEYH HASAN EZRAKİ'Yİ ÇAĞIRIP KENDİSİNDEN ALLAH'IN KIZINA ŞİFA VERMESİ İÇİN DUA ETMESİNİ İSTEMEKTEN BAŞKA ÇARESİ KALMADI. ŞEYH BAZI DUALARLA SUYA OKUMAYA BAŞLADI. SONRA BU SUYU HASTA KIZIN BA­ŞINA DÖKTÜ. YÜCE ALLAH’DA BU TEMİZ ŞEYHİN HİM­METİYLE KIZA ŞİFA VERDİ. BUNUN ÜZERME EMİR, KIZI ŞEYHE NİKAHLAMAK İSTEDİ. ŞEYH BUNU REDDEDİNCE DE KIZI ŞEYH'İN OĞLU HASAN'LA EVLENDİRDİ. SONRA­DA KENDİSİNE TERCİL NAHİYESİ'NİN HÜKÜMDARLIĞI­NI VERDİ. DETAYLARI DAHA (İNCE DERZİNİ BEYLERİ BÖLÜMÜNÜN GİRİŞİNDE DE GEÇTİ.
ÒSEYYİD HASAN VE OĞULLARI AHMET BİN SEYYİD HASAN, SÜLEYMAN BİN KASIM, YUSUF VE HÜSEYİN BİR SÜRE TERCİL VE ATAK'TA HÜKÜM SÜRDÜLER

ÖMER BEY BİNİ MASAN BEY

ÒBU BEY SEYYİD HÜSEYİN'İN YERİNE GEÇTİ. KEN­DİSİ BAYINDIRLI UZUN HASAN'IN ÇAĞDAŞIYDI. UZUN HASAN KENDİSİNİ ÇOK YÜCELTİR VE SAYGI GÖSTERİRDİ; KIZIYLA EVLENDİ VE TERCİL İLE ATAK'A EK OLARAK MİHRANİ VE NUŞAD NAHİYELERİNİ DE VERDİ, UZUN HASAN'IN BU KARISINDAN OLAN OĞLU BÜYÜYÜP GELİ­ŞİNCE, BABASI TARAFINDAN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU'NUN BAZI ŞEHİRLERİ İSTİLA EDİLDİĞİNDE TERCİL VE ATAK'A BEY TAYİN EDİLDİ. AYRICA ADI GE­ÇEN ÖMER BEY'E BEDLİS VİLAYETİNİN YÖNETİMİ VE­RİLDİ.

BUDAK BEY BİNİ HASAN BEY

BUDAK BEY'İN BAHASININ ÖLÜMÜNDEN SONRA BEDLİS BEYLİĞİ UZUN HASAN TARAFINDAN KENDİNE VERİLDİ. HASAN BEY'İN OĞLU YAKUP BEY İRAN TAH­TINA ÇIKINCA TERCİL VE ATAK VİLAYETLERİNİ ESKİ USUL GEREĞİNCE 888 (1454) YILINDA BUDAK BEY'E VERDİ. BUDAK BEY BURASINI UZUN SÜRE YÖNETTİKTEN SONRA 911 (1506) YILINDA ALLAH'IN RAHMETİNE KA­VUŞTU

AHMET BEY BİNİ BUDAK BEY

BABASININ ÖLÜMÜNDEN SONRA ONUN YERİNE GEÇ­Tİ. SONRA 913 (1508) YILINDA ŞALI İSMAİL'İN ÇIKAR­DIĞI VE DİYARBEKİR'İ İSTİLA ETTİĞİ ÇARPIŞMADA ŞEHİT EDİLDİ. BU, BEYLİĞİN HÜKÜMDARLIĞINI ELİNE ALMA­SINDAN İKİ YIL SONRAYDI.

ALİ BEY BİNİ BUDAK BİN

KARDEŞİNİN ÖLÜMÜNDEN SONRA BEYLİK TAHTINA ÇIKTI VE ÖLÜNCEYE KADAR YÖNETİMİ 22 YIL SÜRDÜ.

ŞEMSİ BEY

ÒDOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU'NUN BEYLERİ VE HÜKÜMDARLARI KIZILBAŞLARIN ZALİM DAVRANIŞLA­RINA SON DERECE ÖFKELENİP DE OSMANLI SARAYI'NA GİDİP SULTAN SELİM'E İTAATLERİNİ SUNUNCA TERCİL BEYLİĞİ ŞEMSİ BEYE VERİLDİ. DİYARBEKİR VİLAYETİNİN KIZILBAŞLARIN ELİNDEN KURTARILMASI KONU­SUNDA SULTANIN EMRİ ÇIKINCA TERCİL VİLAYETİ DE ONLARIN EGEMENLİĞİNDEN KURTARILDI. BU BEYİN ÖLÜMÜNDEN SONRA YERİNE HAYDAR BEY GEÇTİ.

HAYDAR BEY BİN ŞEMSİ BEY

SULTAN SELİM HAN'IN EMİR NAMESİ GEREĞİNCE BABASININ BEYLİĞİ GÖREVİ KENDİSİNE VERİLDİ UZUN SÜRE HÜKÜMDARLIK GÖREVİNİ YAPTIKTAN SONRA YÖRE BEYLERİNDEN VE HÜKÜMDARLARINDAN BİR GRUPLA BİRLİKTE ÇILDIR ÇARPIŞMASINDA KIZILBAŞLAR TARAFIN­DAN ÖLDÜRÜLDÜ. BU SERDAR MUSTAFA PAŞA’NIN GÜRCİSTAN VE ŞİRVAN FETHİ İÇİN YAPTIĞI SEFER SIRA­SINDAYDI. BEYLİĞİ SERDAR MUSTAFA PAŞA TARALIN­DAN OĞLU BUDAK BEY'E VERİLDİ.

BUDAK BEY BİNİ HAYDAR BEY

ÒBU BEY BABASININ YERİNE GEÇEREK 15 YIL SÜREYLE BEYLİĞİ YÖNETTİ. SONRA ÖLÜP YÖNETİMİ OĞLU HÜSEYİN BEY'E BIRAKTI.

HÜSEYİN VE İSMAİL BEY

ÒBABASININ YERİNE BEYLİĞİ SEKİZ AY YÖNETTİKTEN SONRA ÖLDÜ VE YÖNETİMİ KARDEŞİ İSMAİL BEY'E BIRAKTI.
ÒİSMAİL BEYÜLKENİN YÖNETİMİNDE KARDEŞİNİN YERİNE GEÇTİ VE DEVRİ DÖRT YIL SÜRDÜ. SONRA ÖLDÜ. VE YÖNETİM KARDEŞİ ÖMER BEY'E GEÇTİ.

ÖMER BEY BİNİ HAYDAR BEY

ÒSULTAN MURAD HAN'IN (III. MURAT) EMİRNAMESİ GEREĞİNCE TERCİL BEYLİĞİ KENDİSİNE VERİLDİ. KENDİSİ ALİCENAP VE İYİ AHLAKLA NİTELENEN BİR GENÇTİR VE OSMANLI TAİFESİYİE İLİŞKİ HALİNDEDİR. SÜREKLİ OLARAK DİYARBEKİR BEYLERBE­Yİ 'NİN HİZMETİNDE BULUNMAKTA VE AMİD DİVANINDA DİYARBEKİR'E BAĞLI YÖRE BEYLERİNİN İŞLERİ VE SORUNLARI KO­NUSUNDA KENDİSİNE BAŞVURULMAKTADIR.